Jaka jest prawidłowa waga biegacza?

Ależ ty schudłeś. Może jesteś chory? Takie stwierdzenia i pytania często można usłyszeć skierowane do biegaczy, szczególnie do tych, którym ciężar warunkuje uzyskanie dobrego wyniku.

Przyjęto uważać, że w sportach wytrzymałościowych kierunek zmian powinien iść w stronę "niedowagi" niż "nadwagi", co jest jak najbardziej zrozumiałe. Pytanie podstawowe jakie sobie należy postawić: jaki powinien być prawidłowy ciężar ciała?

Najbardziej popularnym wzorem jest ten wyliczający BMI (body mass index) występujący czasem pod skrótem IMC (indeks masy ciała). Liczy się go następująco:

ciężar w kilogramach / (wysokość w metrach x wysokość w metrach)

Przykład:

wzrost 180 cm, masa 70 kg
70/(1,8x1,8) = 70/3,24 = 21,6

Działanie matematyczne jest łatwe, ale do pełni szczęścia potrzebna jest interpretacja wyniku:

< 15 skrajna niedowaga 
15 - 18,5 niedowaga 
18,5 - 25 waga prawidłowa 
25 - 30 nadwaga 
30 - 35 otyłość 
35 - 40 otyłość II stopnia 
> 40 skrajna otyłość 

Na dodatek organizacje zajmujące się profilaktyką zdrowotną różnią się w interpretowaniu wyników. Bardzo ważne jest to, że BMI nie nadaje się do określenia ciężaru ciała mocno umięśnionych sportowców oraz przedstawicieli sportów wytrzymałościowych! W dodatku BMI nie rozróżnia tkanki tłuszczowej od mięśni. Można się różnić składem mięśni i tkanki tłuszczowej i mieć takie samo BMI. Jest to główny zarzut skierowany przeciwko wszelkim wzorom i wskaźnikom bazujących na ciężarze i wzroście!

Warto jednak znać swoje BMI i wiedzieć czy mieści się w normie, niedowadze, czy nadwadze i traktować rezultat orientacyjnie.

Najstarszym i najprostszym wzorem na obliczanie prawidłowej wagi jest wzór Broca:

wzrost w centymetrach - 100 = należna waga

Przykład:
wzrost 180 cm
180 - 100 = 80 kg

Dość szybko okazało się jednak, że ten prosty wzór można łatwo modyfikować i interpretować wprowadzając jeszcze pojęcie wagi idealnej i akceptowalnej. Idealna (odejmuje się wartość procentową wagi należnej):

dla mężczyzn = wzrost - 100 = waga należna - 10% wagi należnej 
dla kobiet = wzrost - 100 = waga należna - 15% wagi należnej 

Akceptowalna (dodaje się wartość procentową wagi należnej):

wzrost - 100 = waga należna + 10% wagi należnej 

Przykład:
mężczyzna, wzrost 180 cm
180 - 100 = 80 kg = waga należna
180 - 100 = 80 - 8 = 72 kg = waga idealna
180 - 100 = 80 + 8 = 88 kg = waga akceptowalna

Kolejna modyfikacja, czyli waga idealna wg Broca-Brugsha; odejmuje się wartość 100 tylko dla określonego przedziału wzrostu; im osobnik wyższy, tym odejmowana wartość rośnie.

Waga idealna:
wzrost w centymetrach (dla przedziału: 155 - 164 cm) - 100 
wzrost w centymetrach (dla przedziału: 165 - 175 cm) - 105 
wzrost w centymetrach (dla przedziału: 176 - 190 cm) - 110 

Przykład:
wzrost 180 cm
180 - 110 = 70 kg

I kolejna modyfikacja (wzór Lorentza):

Waga idealna: 
dla mężczyzn:
wzrost w centymetrach - 100 - [(wzrost w centymetrach - 150) / 4] 
dla kobiet:
wzrost w centymetrach - 100 - [(wzrost w centymetrach - 150) / 2] 

czasami podaje się także:

dla kobiet:
wzrost w centymetrach - 100 - [(wzrost w centymetrach - 150) / 2,5]

Przykład:
mężczyzna, wzrost 180 cm
(180 - 100 - [(180 - 150) / 4] = (80 - [30 / 4 ] = 80 - 7,5 = 72,5 kg

Wzór Creffa uzupełnia wzór Brocka o wiek (a więc pośrednio uwzględnia stosunek mięśnie/otłuszczenie) i wskaźnik smukłości (budowa i rodzaj kośćca):

drobny = 0,9 
normalny = 1,0 
krępy = 1,1 
idealna waga:

[wzrost w centymetrach - 100 + (wiek w latach / 10)] x 0,9 x wskaźnik smukłości

Przykład: osobnik 30 lat, oceniony jako drobny, wzrost 180 cm
[180 - 100 + (30 / 10)] x 0,9 x 0,9 = (80 + 3) x 0,9 x 0,9 = 67,23 kg