Biegi na orientację: My pytamy, instruktor odpowiada

Popularność biegów na orientację w Polsce rośnie z tygodnia na tydzień. Wciąż jednak wśród biegaczy dominuje przekonanie, że do zawodów potrzebna jest specjalistyczna wiedza z zakresu geografii, a i sama dyscyplina jest niszowa, mało prestiżowa. Jak jest w rzeczywistości?

Razem ze Sławomirem Cyglerem z sekcji biegów na orientację WKS Wawel Kraków, przygotowaliśmy dla was kompendium wiedzy o Biegach na Orientację (BnO). Poniżej znajdziecie odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące dyscypliny. 

Jednocześnie czytelników z Krakowa i okolic chcemy zaprosić na bezpłatny i otwarty trening do biegów na orientację, który w niedzielę zorganizuje WKS Wawel. – Spotykamy się na Bronaczowej (las na południe od Krakowa - red.). Zapewniamy transport na miejsce. Do wyboru będą 4 trasy, na miejscu wytłumaczymy wszystko na spokojnie każdemu, kto będzie miał pytania – zachęca Sławomir Cygler. UWAGA – zapisy na trening kończą się już dzisiaj o 23:59.  Formularz rejestracyjny oraz szczegóły organizacyjne zajęć można znaleźć TUTAJ.

Biegi na Orientację – FAQ

Redakcja: Jak trudne są mapy do BnO? Czy muszę być dobry z kartografii, znać się np. na poziomicach?

Sławomir Cygler, WKS Wawel Kraków, sekcja BnO: Nie, wystarczy znać zupełne podstawy, które kojarzymy ze zwykłych map czy planów miast. To, co na początek wystarczy nam do nawigowania, to znajomość symboli: ścieżki, drogi, budynku, lasu i warstwicy. Jesteśmy więc w stanie opanować zupełne podstawy w ciągu kilku minut i móc już poruszać się po terenie. Zrozumienie warstwic i wyobrażenie sobie, jaki model terenu mogą przedstawiać, to już kolejny etap.

Jakie inne, mniej geograficzne oznaczenia stosuje się na mapach do BnO i co one oznaczają?

Mapy do BnO charakteryzują się wyjątkową dokładnością, stąd kilka mniej znanych symboli, np.: kamień (czarna kropka), dołek (brązowa literka "v"), rów (ciąg brązowych kropek), gęstwina (ciemnozielona plamka).

Czy w tworzeniu map do BnO obowiązują międzynarodowe standardy czy każdy klub, każdy organizator przygotowuje mapy według własnego uznania?

Jest międzynarodowy standard, który bardzo dokładnie opisuje wygląd i znaczenie poszczególnych symboli. Nie ważne czy bierzemy udział w zawodach w Polsce, czy w Australii albo Izraelu - mapa będzie identycznie wykreślona, a więc dla nas zrozumiała. Jedyne, co może nas zaskoczyć, to jakieś formy terenu czy poszycia, które u nas nie występują - np. kaktusy. Nad prawidłowym standardem wykonania map czuwa Polski Związek Orientacji Sportowej.

Czym różnią się mapy dla początkujących od map dla profesjonalistów?

Dla wszystkich, którzy biorą udział w zawodach, mapa jest taka sama. A na każdych zawodach znajdziemy zarówno kategorie dla profesjonalistów, jak i zupełnych laików. Można jedynie rozróżnić mapy „leśne” i „sprinterskie” i uznać, że te „sprinterskie” są łatwiejsze dla amatorów. Chodzi tu jednak głównie o teren zawodów: mapy w standardzie „sprinterskim” tworzy się w miastach, parkach itp. Na pierwszy raz taka arena jest więc bardziej przyjazna dla uczestnika.

Czy BnO rozgrywa się także w budynkach?

Generalnie - na otwartych przestrzeniach. Są jednak organizowane czasem zawody w formie zabawy, które są ciekawostką i nowym doświadczeniem dla orientalistów, właśnie w budynkach. Na przykład we Wrocławskim Sky Tower czy na Stadionie Śląska. Często nawet dobrą formą treningu w śnieżne dni dla uczniów w szkołach jest właśnie bieganie po budynku z mapą.

Czy mapy do BnO dostępne są wcześniej przed imprezą?

Nie, mapę dostaje się na starcie i widzi się ją po raz pierwszy.

Jaki biega się na orientację? Kiedy należy czytać mapę? Jak wygląda to zwyczajowo?  

Już na początku najlepiej jest przystanąć na chwilę i zorientować się, w którą stronę należy pobiec do pierwszego punktu kontrolnego. Jak już to wiemy - można zacząć truchtać i czytać już dokładniej wariant dotarcia do tego punktu. Na każdym kolejnym punkcie można powtarzać tę sekwencję czynności. Oczywiście profesjonaliści czytają mapę tylko w biegu i nawet nie zwalniają przy analizie przebiegów.

Jak długie w rzeczywistości są trasy BnO? Media podają zwykle długość trasy w linii prostej…

Media i organizatorzy podają taką długość, bo jest to jedyna miarodajna wartość. Upraszczając można powiedzieć, że lepszy zawodnik bardziej zbliży się do długości trasy podanej w linii prostej. Początkujący częściej będzie odbiegał od „idealnej kreski”, błądził, robił zygzaki. Długość trasy może być wtedy nawet o kilkadziesiąt procent dłuższa od tej podanej.

Coraz częściej na biegach sprinterskich podaje się długość „po optymalnym wariancie”, ale wtedy organizator wyraźnie o tym informuje przed zawodami. Żaden biegacz nie powinien jednak obawiać się długości biegu na orientację. Zwykle trasy dla początkujących są trochę krótsze i nie zdarza się, żeby ktoś miał problem z ich pokonaniem przez względy kondycyjne.

Jak w BnO należy udokumentować dotarcie do punktów kontrolnych? Są jakieś pieczątki, karteczki do oderwania?

Na szczęście od kilkunastu lat w Polsce na zawodach regionalnych i ogólnopolskich stosuje się już tylko elektroniczny system potwierdzania czasu. Każdy zawodnik ma na palcu czipa, którym potwierdza obecność na punktach kontrolnych. Potwierdzenie to po prostu włożenie czipa do stacji. Trwa to ułamek sekundy - coś na zasadzie karty zbliżeniowej, przy czym kształt karty jest trochę inny. Na mecie każdy zawodnik „zgrywa” dane z czipa i zna dokładne międzyczasy ze wszystkich punktów kontrolnych.

Czy w BnO można używać kompasu, GPS-u, np. tego z telefonu? Czy organizator sprawdza zawodników pod tym względem?

Kompas jest wręcz zalecany - pomaga nam zorientować mapę w kierunku północy. Jednak na biegach sprinterskich nie jest niezbędny. GPS-u używać nie można, a organizator na starcie sprawdza pod tym względem zawodników. Oczywiście tym dokładniej, im wyższa jest ranga zawodów.

Jak wyglądają treningi w BnO – zarówno w części biegowej, jak i kartograficznej?

Trening w części biegowej można przyrównać do treningu długodystansowca. Profesjonalni biegacze na orientację trenują nie mniej niż profesjonalni biegacze. W części kartograficznej najlepszym treningiem jest po prostu bieganie z mapą - czy to na zawodach, czy na przygotowanym wcześniej treningu.

Oczywiście każda chwila z mapą może być przydatna, nawet w teorii. Siedząc wygodnie w fotelu można na przykład wykreślać sobie przebiegi pomiędzy poszczególnymi punktami. Jest to taki trening teoretyczny, ale w zasadzie w lesie też trzeba podjąć szybko teoretyczną decyzję, którędy mamy zamiar biec.

Jak zorganizowane są BnO w Polsce? Gdzie można trenować?

Należy uświadomić sobie, że BnO jest sportem olimpijskim, niewłączonym jednak do programu olimpiady. Oznacza to, że tak jak każdy inny sport w Polsce, mamy kadrę narodową seniorów, juniorów, kadry wojewódzkie. Mamy ponad 60 klubów w Polsce, Polski i Okręgowe Związki Orientacji Sportowej.

Jakiego rodzaju zawody rozgrywa się w BnO? Jakie można zdobywać tytuły?

Mamy Puchar Świata, Mistrzostwa Świata, Europy, Polski, województwa. Jest też specjalny portal: www.biegnaorientacje.pl, na którym znajdziemy kontakty do wszystkich klubów, kalendarz zawodów z całej Polski. Mistrzem świata juniorów jest Piotr Parfianowicz z klubu UNTS Warszawa.

Polskie BnO rosną w siłę, a jak to wygląda na świecie?

BnO są niszowe, jednak są kraje, w których dynamicznie się rozwijają. Najbliższym przykładem są Czechy - tam już mistrzostwa kraju transmituje się na żywo w telewizji czeskiej. W Skandynawii natomiast, która jest kolebką biegu na orientację - biegają tam setki tysięcy ludzi, a BnO uczy się w szkołach na lekcjach wychowania fizycznego.

Gdzie odbywają się największe imprezy w BnO i jaką mają frekwencję?   

Największe zawody na świecie odbywają się w Szwecji. Rekordowa frekwencja sięga tam nawet 25 000 uczestników! W rywalizacji na najwyższym szczeblu dominuje właśnie Skandynawia, ale również Szwajcaria, Rosja, Czechy.

Jak wygląda przykładowa mapa do BnO?

Proszę uprzejmie:

Pytania opracował GR